Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm Chí Phèo
Trước khi tìm hiểu soạn bài Chí Phèo đầy đủ, cần lưu ý đôi nét về tác giả, tác phẩm.
Tác giả Nam Cao
Cuộc đời: Nam Cao tên thật là Trần Hữu Tri, bút danh Nam Cao. Ông sinh ngày 29 tháng 10 năm 1915 tại làng Đại Hoàng, tổng Cao Đà, huyện Nam Sang, tỉnh Hà Nam (nay là xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam) và mất vào ngày 18 tháng 12 năm 1951 tại Việt Bắc.
Phong cách sáng tác: Nam Cao được đánh giá là một trong những nhà văn hiện thực xuất sắc nhất của Việt Nam. Phong cách sáng tác của ông có những đặc điểm nổi bật sau:
- Viết kết bài Chí Phèo ngắn gọn, súc tích nhưng vẫn gây ấn tượng mạnh
- Ngòi bút sắc sảo:
- Nam Cao có ngòi bút hiện thực sắc sảo, giàu sức biểu cảm.
- Ông sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống của người dân lao động.
- Các tác phẩm của ông thường có kết thúc bi thảm, để lại cho người đọc nhiều suy ngẫm.
- Giọng điệu trào phúng:
- Nam Cao thường sử dụng giọng điệu trào phúng để vạch trần những thói hư tật xấu, những hiện tượng xã hội tiêu cực.
- Giọng điệu trào phúng của ông thường nhẹ nhàng, tinh tế, nhưng cũng rất sâu cay và chua chát.
- Các tác phẩm tiêu biểu cho phong cách trào phúng của Nam Cao: Một nắm đất, Trưởng giả,...
- Tính triết lý:
- Nhiều tác phẩm của Nam Cao thể hiện những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống. Ông đặt ra những câu hỏi lớn về ý nghĩa thực sự của cuộc sống, về giá trị của con người,...
- Các tác phẩm tiêu biểu cho tính triết lý của Nam Cao: Đôi bàn tay, Sống mòn,...
Nhìn chung, phong cách sáng tác của Nam Cao là sự kết hợp hài hòa giữa hiện thực, nhân đạo, trào phúng và triết lý. Nhờ vậy, các tác phẩm của ông đã có sức sống lâu bền, luôn được đông đảo bạn đọc yêu thích.
Thành tựu văn học:
- Nhà văn lớn của văn học Việt Nam hiện đại.
- Có nhiều đóng góp cho sự phát triển của thể loại truyện ngắn Việt Nam.
Tác phẩm
Xuất xứ: Truyện ngắn Chí Phèo được nhà văn Nam Cao sáng tác vào tháng 2 năm 1941. Tác phẩm ban đầu có tên là Cái lò gạch cũ, sau khi được in lại trong tập Luống cày (Hội Văn hóa cứu quốc Việt Nam xuất bản, Hà Nội, 1946), Nam Cao đã đổi tên thành Chí Phèo.
Hoàn cảnh sáng tác:
- Năm 1940: Nam Cao sống ở Hà Nội, làm việc cho tạp chí Đông Khê.
- Tháng 2 năm 1941: Ông viết nên tác phẩm Chí Phèo trong vòng 10 ngày.
- Tác phẩm được lấy cảm hứng từ những nguyên mẫu có thật tại làng Đại Hoàng, quê hương của Nam Cao.
Bố cục: Nội dung chính chia làm 3 phần:
- Chí Phèo là một người nông dân nghèo khổ, bị xã hội tha hóa thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
- Sau khi được Thị Nở thức tỉnh, Chí Phèo muốn hoàn lương nhưng không được chấp nhận.
- Chí Phèo đâm chết Bá Kiến và tự kết liễu đời mình.
Tóm tắt nội dung
- Tình huống truyện
Chí Phèo là một đứa trẻ mồ côi, lớn lên nhờ sự cưu mang của dân làng Vũ Đại. Sau khi đi làm công cho nhà Bá Kiến,Chí Phèo bị vu oan và đẩy vào tù 7 năm. Khi trở về làng, Chí Phèo đã trở thành một con quỷ dữ của làng Vũ Đại, chuyên rạch mặt ăn vạ và gây ra nhiều tội ác.
- Diễn biến câu chuyện
Bị tha hóa, Chí Phèo chìm đắm trong men rượu và những hành động côn đồ. Hắn trở thành tay sai cho Bá Kiến,gieo rắc nỗi kinh hoàng cho người dân trong làng.
Một đêm trăng, Thị Nở, người đàn bà dở hơi, đã đến nhà Chí Phèo và vô tình đánh thức "bản năng người" trong hắn. Chí Phèo cảm thấy ân hận cho cuộc đời mình và muốn được hoàn lương.
Chí Phèo tìm đến nhà Bá Kiến để xin tha thứ và xin được làm lại cuộc đời. Tuy nhiên, Bá Kiến đã cự tuyệt và mỉa mai Chí Phèo.
- Kết thúc
Thất vọng và cay đắng, Chí Phèo đâm chết Bá Kiến và tự kết liễu đời mình.
Cái chết của Chí Phèo là bi kịch của một kiếp người bị xã hội tha hóa và không có cơ hội để hoàn lương. Cái chết ấy cũng là lời tố cáo đanh thép đối với xã hội thối nát, bất công trước Cách mạng tháng Tám.
Giá trị nội dung và nghệ thuật:
- Giá trị nội dung:
- Tố cáo xã hội thối nát, bất công trước Cách mạng tháng Tám, đặc biệt là hệ thống cường quyền thống trị ở nông thôn. Qua nhân vật Chí Phèo, Nam Cao đã vạch trần bộ mặt tàn ác, giả nhân giả nghĩa của bọn cường hào ác bá, điển hình là Bá Kiến.
- Thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người. Dù bị xã hội tha hóa, Chí Phèo vẫn giữ được phần nào bản chất tốt đẹp. Khi được Thị Nở đánh thức, Chí Phèo đã khao khát được hoàn lương, được sống một cuộc đời lương thiện.
- Khẳng định giá trị của tình yêu thương. Tình yêu thương của Thị Nở đã thức tỉnh phần lương thiện trong Chí Phèo nhưng do xã hội bất công mà Chí Phèo không thể hoàn lương.
- Tác phẩm đặt ra những suy ngẫm về kiếp người và số phận con người. Nam Cao đã đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của xã hội đối với con người, về con đường cứu rỗi con người khỏi tha hóa.
- Giá trị nghệ thuật:
- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Nam Cao đã xây dựng thành công nhân vật Chí Phèo với những diễn biến tâm lý phức tạp, sâu sắc. Các nhân vật khác như Bá Kiến, Thị Nở cũng được miêu tả sinh động, góp phần làm nổi bật chủ đề của tác phẩm.
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý: Nam Cao có khả năng miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế, sâu sắc. Ông đã đi vào nội tâm nhân vật, khám phá những diễn biến phức tạp trong tâm lý của họ.
- Nghệ thuật kể chuyện: Nam Cao sử dụng nghệ thuật kể chuyện lôi cuốn, hấp dẫn. Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, với nhiều tình tiết gay cấn, tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm.
- Ngôn ngữ: Ngôn ngữ của tác phẩm giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống của người dân lao động. Nam Cao sử dụng nhiều biện pháp tu từ như ẩn dụ, so sánh, … để tăng sức gợi cảm cho tác phẩm.
Nhìn chung, Chí Phèo là một tác phẩm có giá trị nội dung và nghệ thuật sâu sắc. Tác phẩm đã góp phần tô điểm cho kho tàng văn học Việt Nam hiện đại.
Hướng dẫn soạn bài Chí Phèo đầy đủ
Việc soạn bài Chí Phào đầy đủ sẽ giúp học sinh hệ thống được toàn bộ nội dung của tác phẩm, từ đó có thể học bài và làm bài đạt kết quả tốt hơn.
Soạn bài Chí Phèo đầy đủ trong SGK
Câu 1: Phân tích diễn biến tâm lý của Chí Phèo sau khi gặp Thị Nở:
- Bỡ ngỡ, ngạc nhiên: "như tỉnh lại sau cơn say dài", Chí Phèo không thể tin được rằng Thị Nở, một người đàn bà dở hơi, lại quan tâm và âu yếm mình.
- Xấu hổ, ân hận: Chí Phèo nhớ lại quá khứ lương thiện của mình và cảm thấy ân hận về cuộc đời tha hóa của mình.
- Khao khát được làm người lương thiện: Chí Phèo muốn được trở về với cuộc sống bình thường, được làm một người nông dân lương thiện.
- Tuyệt vọng: Khi bị Bá Kiến cự tuyệt và nhận ra rằng xã hội không chấp nhận mình, Chí Phèo trở nên tuyệt vọng và chìm trong men rượu.
Câu 2: Phân tích nguyên nhân bi kịch của Chí Phèo:
- Do xã hội thối nát, bất công: Chí Phèo bị đẩy vào tù oan vì lời vu khống của Bá Kiến, sau khi ra tù trở về làng thì bị mọi người xa lánh, cự tuyệt.
- Do sự tha hóa về mặt nhân cách: Sau khi ra tù, Chí Phèo chìm đắm trong men rượu và trở thành tay sai cho Bá Kiến, dần dần đánh mất bản chất tốt đẹp của mình.
- Do sự cự tuyệt của xã hội: Khi Chí Phèo muốn hoàn lương, xã hội đã cự tuyệt, không cho anh có cơ hội để làm lại cuộc đời.
Câu 3: Phân tích ý nghĩa cái chết của Chí Phèo:
- Là sự phản kháng dữ dội của Chí Phèo đối với xã hội thối nát, bất công: Cái chết của Chí Phèo là lời tố cáo đanh thép đối với xã hội thối nát, bất công đã đẩy anh vào con đường tha hóa và không cho anh có cơ hội để hoàn lương.
- Là lời cảnh tỉnh cho xã hội về hậu quả của những bất công xã hội: Cái chết của Chí Phèo là lời cảnh tỉnh cho xã hội về những bất công xã hội đã đẩy con người đến bước đường cùng.
- Là bi kịch của một kiếp người bị tha hóa và không có cơ hội để hoàn lương: Cái chết của Chí Phèo là bi kịch của một kiếp người bị tha hóa và không có cơ hội để làm lại cuộc đời.
Câu 4: Cảm nhận về nhân vật Chí Phèo:
- Chí Phèo là một nhân vật điển hình cho số phận bi kịch của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám: Chí Phèo là một người nông dân chất phác, lương thiện nhưng bị xã hội thối nát, bất công đẩy vào con đường tha hóa.
- Chí Phèo là một con người có bản chất tốt đẹp nhưng bị xã hội tha hóa: Dù bị tha hóa, Chí Phèo vẫn giữ được phần nào bản chất tốt đẹp. Khi được Thị Nở đánh thức, Chí Phèo đã khao khát được hoàn lương, được sống một cuộc đời lương thiện.
- Chí Phèo là một nhân vật có sức sống mãnh liệt, có khả năng thức tỉnh và hướng thiện.
Soạn bài Chí Phèo đầy đủ phần luyện tập
Câu 1: So sánh nhân vật Chí Phèo với nhân vật Lão Hạc
Điểm giống nhau:
- Cả hai đều là những nhân vật điển hình cho số phận bi kịch của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám.
- Là những con người có bản chất tốt đẹp nhưng bị xã hội thối nát, bất công đẩy vào con đường tha hóa.
- Đều có những giây phút tỉnh ngộ và khao khát được hoàn lương.
- Chí Phèo và Lão Hạc đều có kết thúc bi kịch, chết một cách tức tưởi.
Điểm khác nhau:
| Đặc điểm | Chí Phèo | Lão Hạc |
| Hoàn cảnh xuất thân | Là một người nông dân nghèo, bị đẩy vào tù oan và tha hóa thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại. | Là một người nông dân nghèo khổ, vợ mất, con gái đi tha phương cầu thực, sống cô đơn với con chó vàng. |
| Quá trình tha hóa | Bị xã hội tha hóa nhanh chóng, trở thành tay sai cho Bá Kiến, gieo rắc nỗi kinh hoàng cho người dân trong làng. | Tha hóa dần dần, do hoàn cảnh túng quẫn, bần cùng, buộc phải bán đi mảnh vườn và con chó vàng. |
| Bản chất | Vẫn giữ được phần nào bản chất tốt đẹp, khao khát được hoàn lương khi được Thị Nở đánh thức. | Vẫn giữ được bản chất tốt đẹp, yêu thương con gái tha thiết, muốn dành dụm tiền cho con. |
| Khao khát hoàn lương | Khao khát được hoàn lương nhưng không có cơ hội, dẫn đến bi kịch. | Khao khát được sống lương thiện nhưng không thành, dẫn đến bi kịch. |
| Cái chết | Chết một cách tức tưởi, đâm chết Bá Kiến và tự kết liễu đời mình. | Chết một cách tức tưởi, ăn bã chó để tự tử. |
Câu 2: Phân tích nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tác phẩm Chí Phèo
Nam Cao đã xây dựng nhân vật Chí Phèo một cách thành công bằng những biện pháp nghệ thuật sau:
- Sử dụng nghệ thuật tương phản: Tương phản giữa vẻ ngoài rách nát, dữ dằn của Chí Phèo với tâm hồn lương thiện, khao khát hoàn lương; tương phản giữa xã hội thối nát, bất công với khát vọng sống tốt đẹp của Chí Phèo.
- Sử dụng nghệ thuật miêu tả tâm lý: Miêu tả tâm lý Chí Phèo một cách tinh tế, sâu sắc, đặc biệt là những diễn biến tâm lý phức tạp sau khi gặp Thị Nở.
- Sử dụng ngôn ngữ sinh động, giàu sức gợi cảm: Ngôn ngữ phù hợp với từng nhân vật, từng tình huống, góp phần làm nổi bật tính cách nhân vật và chủ đề tác phẩm.
- Xây dựng tình tiết truyện hợp lý, hấp dẫn: Tình tiết truyện được xây dựng chặt chẽ, logic, tạo nên sự hấp dẫn cho tác phẩm.
Câu 3: Qua tác phẩm Chí Phèo, em hiểu gì về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám?
Qua tác phẩm Chí Phèo, ta có thể hiểu được những điều sau về xã hội Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám:
- Xã hội thối nát, bất công: Xã hội cường quyền thống trị ở nông thôn, điển hình là Bá Kiến, chèn ép, bóc lột người dân lao động.
- Số phận bi kịch của người nông dân: Do xã hội thối nát, bất công, nhiều người nông dân sống trong cảnh nghèo khổ, bị áp bức, bóc lột, không có lối thoát, bị đẩy đến bước đường tha hóa về mặt nhân cách, điển hình là nhân vật Chí Phèo.
Tác phẩm Chí Phèo là một lời tố cáo đanh thép đối với xã hội thối nát, bất công trước Cách mạng tháng Tám, đồng thời thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người và khẳng định giá trị của tình yêu thương.
Bài tập liên hệ
Sau khi soạn văn Chí Phèo, cùng đi vào một số bài tập vận dụng. Tiêu biểu chính là phân tích chi tiết bát cháo hành trong tác phẩm "Chí Phèo" của Nam Cao
Đề bài: Phân tích chi tiết Bát cháo hành trong truyện ngắn Chí Phèo.
Bát cháo hành tưởng chừng như bình dị, mộc mạc nhưng lại mang trong mình ý nghĩa vô cùng sâu sắc, đóng vai trò quan trọng trong việc thể hiện tư tưởng nhân đạo và làm nổi bật giá trị nghệ thuật trong tác phẩm "Chí Phèo" của nhà văn Nam Cao.
Biểu tượng cho tình yêu thương và lòng nhân đạo:
- Bát cháo hành là món quà Thị Nở dành cho Chí Phèo sau đêm tình ái. Nó thể hiện sự quan tâm, chăm sóc, lo lắng của một người phụ nữ dở hơi dành cho một kẻ tội lỗi, khốn khổ.
- Hành động nấu cháo và mang cho Chí Phèo thể hiện bản chất tốt đẹp, nhân hậu của Thị Nở. Bát cháo hành không chỉ đơn thuần là thức ăn mà còn là biểu tượng cho tình yêu thương, lòng nhân đạo, sự trân trọng con người của người phụ nữ nông dân nghèo khổ.
Sức mạnh thức tỉnh tâm hồn:
- Bát cháo hành đánh thức bản năng yêu thương, khao khát được làm người lương thiện trong Chí Phèo. Nó khơi dậy trong Chí những ký ức đẹp đẽ về quá khứ, về cuộc sống gia đình đầm ấm, khiến hắn nhận ra bản thân tha hóa đến mức nào.
- Bát cháo hành là ngọn lửa thắp sáng hy vọng, niềm tin vào cuộc sống mới trong Chí. Nó khơi gợi trong hắn ước mơ được trở lại làm người lương thiện, được sống một cuộc đời bình dị, hạnh phúc.
Bi kịch của kiếp người:
- Bát cháo hành tượng trưng cho hạnh phúc giản đơn mà Chí Phèo khao khát nhưng không thể nào có được. Niềm hi vọng le lói trong Chí nhanh chóng tan vỡ khi Thị Nở hờ hững, không nhận ra con người mới trong hắn.
- Bát cháo hành cũng là minh chứng cho bi kịch của kiếp người tha hóa, bị xã hội đẩy vào con đường lưu manh, tội lỗi. Chí Phèo dù khao khát được làm người lương thiện nhưng không thể thoát khỏi sự ghẻ lạnh, kỳ thị của xã hội.
Giá trị nghệ thuật:
- Chi tiết bát cháo hành được miêu tả tinh tế, sinh động, khơi gợi nhiều cảm xúc cho người đọc.
- Ngòi bút của Nam Cao vừa hiện thực vừa lãng mạn, thể hiện niềm tin sâu sắc vào bản chất tốt đẹp của con người.
Kết luận:
Bát cháo hành là một chi tiết nghệ thuật độc đáo, góp phần làm nên thành công cho tác phẩm "Chí Phèo". Nó thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nam Cao, đồng thời khẳng định giá trị của tình yêu thương và sức mạnh của lòng nhân đạo trong việc thức tỉnh tâm hồn con người.
Như vậy, bài viết soạn bài Chí Phèo trên đây đã giúp các học sinh có thêm tài liệu tham khảo để nắm vững kiến thức tác phẩm Chí Phèo một cách dễ dàng, từ đó có cơ hội tiếp cận kiến thức nâng cao về tác phẩm để ẵm trọn điểm 9,10 môn Ngữ Văn trung học phổ thông.
