Trong từ vựng Tiếng Việt, danh từ là một trong những loại từ được sử dụng vô cùng phổ biến. Tuy nhiên danh từ thường bị nhầm lẫn với các từ loại khác như động từ, tính từ,… Các bậc phụ huynh và các bạn học sinh hãy cùng cô Đỗ Thị Thanh Thư của Hocmai.vn Tiểu học tìm hiểu danh từ là gì qua bài viết cụ thể dưới đây nhé!
I. Danh từ là gì?
- Danh từ là những từ chỉ người, vật, hiện tượng, khái niệm,… Trong một câu hoàn chỉnh danh từ thường làm chủ ngữ trong câu và thường đi kèm với từ chỉ số lượng bên cạnh đó, trong 1 câu bộ phận vị ngữ thường là các động từ.
- Ví dụ:
+ Từ chỉ sự vật: Cây bàng, con ong, cái bàn
+ Từ chỉ con người: Ông bà, cha mẹ, em gái, anh trai
II. Các loại danh từ trong tiếng việt
Danh từ chỉ đơn vị
Danh từ chỉ đơn vị nêu tên đơn vị dùng để tính đếm, đo lường sự vật. Danh từ đơn vị có hai nhóm:
-
Danh từ chỉ đơn vị tự nhiên ( còn gọi là loại từ).
Ví dụ: Con, cái , chiếc; cục, mẩu, miếng; ngôi, tấm , bức; tờ, quyển, cây, hạt, giọt, hòn ,sợi,…
-
Danh từ chỉ đơn vị quy ước: danh từ chỉ đơn vị chính xác; danh từ chỉ đơn vị ước chừng.
Ví dụ: Lạng, cân, yến, tạ, mét, lít, gang,…
Danh từ chỉ sự vật:
Danh từ chỉ sự vật được chia làm 2 nhóm riêng:
-
Danh từ riêng: Là tên riêng của từng người, từng vật, từng địa phương,…
Cách sử dụng: Khi viết danh từ riêng, phải viết hoa chữ cái đầu tiên của mỗi bộ phận tạo thành tên riêng đó.
- Đối với tên người, tên địa lí Việt Nam và tên người, tên địa lí nước ngoài phiên âm qua âm Hán Việt: viết hoa chữ cái đầu tiên của mỗi tiếng.
Ví dụ: Sọ Dừa, Cám,…
- Đối với tên người, tên địa lí nước ngoài phiên âm trực tiếp ( không qua âm Hán Việt): viết hoa chữ cái đầu tiên của mỗi bộ phận tạo thành tên riêng đó; nếu mỗi bộ phận gồm nhiều tiếng thì giữa các tiếng cần có gạch nối.
Ví dụ: Dim-mi, Jimmy,…
- Tên riêng của các cơ quan, tổ chức, các giải thưởng, danh hiệu, huân chương,… thường là một cụm từ. Chữ cái đầu của mỗi bộ phận tạo thành cụm từ này đều được viết hoa.
Ví dụ: Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học, nghệ thuật,…
-
Danh từ chung: Là tên gọi một loại sự vật.
Ví dụ: vua, động vật, con thú
Chu trình học tập khép kín HỌC - LUYỆN - HỎI - KIỂM TRACha mẹ tham khảo toàn bộ link video dưới đây: https://hocmai.vn/bai-giang-truc-tuyen/65478/luyen-tu-va-cau-danh-tu-chung-va-danh-tu-rieng.html\
III. Chức năng của danh từ
Danh từ đóng vai trò là chủ ngữ
Ví dụ: Hoa hồng rất đẹp ( “ hoa hồng” đứng đầu câu đóng vai trò làm chủ ngữ trong câu).
Danh từ đóng vai trò là vị ngữ
Khi đóng vai trò là vị ngữ, danh từ cần có từ “ là” đứng trước.
Ví dụ: Tôi là học sinh ( Trong câu này “ học sinh” là danh từ đứng sau từ “là” và đảm nhận chức năng làm vị ngữ trong câu).
IV. Các dạng bài tập về danh từ
Dạng 1: Xác định các danh từ trong câu
Ví dụ 1: Xếp các danh từ trong đoạn văn sau vào các nhóm
“Tiếng đàn bay ra vườn. Vài cánh ngọc lan êm ái rụng xuống nền đất mát rượi. Dưới đường, lũ trẻ đang rủ nhau thả những chiếc thuyền gấp bằng giấy trên những vũng nước mưa. Ngoài Hồ Tây, dân chài đang tung lưới bắt cá. Hoa mười giờ nở đỏ quanh các lối đi ven hồ. Bóng mấy con chim bồ câu lướt nhanh trên những mái nhà cao thấp.”
Theo LƯU QUANG VŨ
Hướng dẫn giải
Các danh từ chỉ người được sử dụng: lũ trẻ, dân chài.
Các danh từ chỉ vật được sử dụng: đàn, vườn, thuyền, giấy, nước mưa, lưới, ngọc lan, nền đất, lối đi, hồ, bóng, chim bồ câu, đường, cá, hoa mười giờ, nhà.
Các danh từ chỉ đơn vị được sử dụng: tiếng, các, con, mái, cánh, chiếc, vũng,
Các danh từ riêng được sử dụng: Hồ Tây.
Các cụm danh từ: Tiếng đàn, những vũng nước mưa, các lối đi, bóng mấy con chim bồ câu, vài cánh ngọc lan, những chiếc thuyền, những mái nhà.
Ví dụ 2: Tìm các danh từ trừu tượng trong bài thơ sau:
Tuổi thơ chở đầy cổ tích
Dòng sông lời mẹ ngọt ngào
Đưa con đi cùng đất nước
Chòng chành nhịp võng ca dao.
Con gặp trong lời mẹ hát
Cánh cò trắng, dải đồng xanh
Con yêu màu vàng hoa mướp
“Con gà cục tác lá chanh”.
Thời gian chạy qua tóc mẹ
Một màu trắng đến nôn nao
Lưng mẹ cứ còng dần xuống
Cho con ngày một thêm cao.
Mẹ ơi, trong lời mẹ hát
Có cả cuộc đời hiện ra
Lời ru chắp con đôi cánh
Lớn rồi con sẽ bay xa.
Trong lời mẹ hát - TRƯƠNG NAM HƯƠNG
Hướng dẫn giải
Các danh từ trừu tượng trong bài: Tuổi thơ, cổ tích, màu, thời gian, cuộc đời, lời mẹ, nhịp võng, ca dao, lời ru.
Ví dụ 3: Nêu ý nghĩa của các cách dùng các danh từ riêng trong đoạn thơ sau:
“Mình về với Bác đường xuôi,
Thưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ Người.
Nhớ Ông Cụ mắt sáng ngời,
Áo nâu, túi vải đẹp tươi lạ thường.
Nhớ Người những sơm tinh sương,
Ung dung yên ngựa trên đường suối reo.
Nhớ chân Người bước lên đèo
Người đi, rừng núi trông theo bóng Người.”
Theo tác giả Tố Hữu
“Sư Tử bàn chuyện xuất quân
Muốn sao cho khắp thần dân trổ tài
Nhỏ to, khoẻ yếu muôn loài
Ai ai cũng được tuỳ tài lập công:
Voi vận tải trên lưng quân bị
Vào trận sao cho khoẻ như voi.”
(Phỏng theo tác giả LA-PHÔNG-TEN, được NGUYỄN MINH dịch)
Hướng dẫn giải
a. Các danh từ riêng chỉ người trong đoạn thơ của Tố Hữu: Bác, Người, Ông Cụ.
Các danh từ riêng này được dùng gọi Bác Hồ thể hiện sự tôn kính đối với Bác.
b. Các danh từ riêng trong đoạn thơ của La-Phông-Ten được: Sư Tử, Gấu, Cáo, Khỉ, Lừa, Thỏ Đế, Vua, Trẫm.
Các danh từ này được sử dụng như một phép nhân hóa khi chỉ các loài động vật
Dạng 2: Tìm các danh từ theo cấu tạo trong câu
Ví dụ 1: Tìm 5 danh từ chung theo mỗi yêu cầu sau và đặt câu với mỗi từ đó:
a. Trong mỗi từ đều có tiếng sông.
b. Trong mỗi từ đều có tiếng mưa.
c. Trong mỗi từ đều có tiếng mẹ.
d. Trong mỗi từ đều có tiếng tình.
Hướng dẫn giải
a. 5 danh từ có tiếng sông là: dòng sông, cửa sông, khúc sông, nước sông, sông cái,…
- Đó là dòng sông quanh năm nước chảy xiết.
- Cửa sông là nơi sông đổ ra biển.
- Trên khúc sông có hai chiếc ca nô đang chạy.
- Nước sông ở đó đổi màu theo thời gian.
- Sông Hồng là một con sông cái.
b. 5 danh từ có tiếng mưa là: cơn mưa, trận mưa, nước mưa, mưa rào, mưa xuân,…
- Trời đang nắng bỗng nhiên một cơn mưa xuất hiện.
- Những trận mưa lớn làm nhà cửa bị cuốn trôi.
- Nước mưa có thể dùng để nấu ăn.
- Mưa rào thường xuất hiện trong mùa hè.
- Mưa xuân làm cho cây cối tươi tốt.
c. 5 danh từ có tiếng mẹ là: cha mẹ, mẹ hiền, mẹ nuôi, mẹ già, mẹ con,…
- Công ơn cha mẹ bằng trời bằng bể.
- Cô giáo như mẹ hiền.
- Cô ấy là mẹ nuôi của bạn ấy.
- Mẹ già như chuối chín cây.
- Hai mẹ con cô ấy về quê từ mấy hôm nay.
d. 5 danh từ có tiếng tình là: tình cảm, tình yêu, tình hình, tình báo, tính tình,…
- Anh ấy dành cho tôi những tình cảm tốt đẹp nhất.
- Đó là tình yêu đất nước của mỗi người ViệtNamta.
- Lớp trưởng báo cáo tình hình học tập của lớp.
- Anh ấy là một tình báo được cài vào hàng ngũ địch.
- Tính tình cậu ấy rất thất thường.
Ví dụ 2: Tìm các danh từ có tiếng con, trong đó có 5 từ chỉ người, 5 từ chỉ con vật và 5 từ chỉ sự vật.
Hướng dẫn giải
- 5 danh từ chỉ người: con trai, con gái, con dâu, con rể, con nuôi,…
- 5 danh từ chỉ con vật: con trâu, con bò, gà con, lợn con, mèo con,…
- 5 danh từ chỉ sự vật: con mắt, con ngươi, con thuyền, bàn con, bát con.
Dạng 3: Tìm các danh từ có dạng đặc biệt.
Ví dụ 1: Tìm 5 từ vừa có thể là danh từ chung, vừa có thể là danh từ riêng. Đặt câu với
mỗi từ đó.
Hướng dẫn giải
5 từ vừa là danh từ chung, vừa là danh từ riêng:
- đầm sen (nơi trồng sen) / Đầm Sen (khu vui chơi)
- hoà bình (không có chiến tranh) / Hoà Bình (tên tỉnh)
- gà chọi (một loại gà) / Gà Chọi (tên địa điểm du lịch)
- hàng gà (nơi mua bán gà) / Hàng Gà (tên một phố cổ)
- hạnh phúc (trạng thái người) / Hạnh Phúc (tên người).
- Những đầm sen toả hương thơm ngát.
Chủ nhật tới tôi sẽ đi thăm khu du lịch Đầm Sen.
- Chúng tôi mong muốn hoà bình trên toàn thế giới.
Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình lớn nhất nước ta.
- Mẹ đi ra hàng gà để mua một con gà về thịt.
Nhà bạn ấy ở phố Hàng Gà, một khu phố cổ của Hà Nội.
- Bố em mới mua một chú gà chọi rất đẹp.
Vịnh Hạ Long có hòn Gà Chọi rất nổi tiếng.
- Gia đình bạn ấy rất hạnh phúc.
Chú Hạnh Phúc là một người rất vui tính.
Ví dụ 2: Tìm các danh từ chỉ khái niệm có nghĩa sau đây và đặt câu với mỗi từ tìm được đó.
- Chỉ sự hiểu biết do trải qua công việc một thời gian dài.
- Đó là những ý nghĩ, suy nghĩ của con người nói chung.
- Chỉ sức của một người có thể làm được công việc.
- Đó là thái độ hình thành trong ý nghĩ của con người.
Hướng dẫn giải
a. kinh nghiệm: Anh ấy có rất nhiều kinh nghiệm sống.
b. tư tưởng: Hôm nay, tư tưởng cậu ấy không ổn định.
c. khả năng: Cô ấy có khả năng nói được 10 thứ tiếng.
d. tinh thần: Đó là tinh thần yêu nước của họ.
Dạng 4: Tìm các danh từ điền vào chỗ chấm trong câu
Ví dụ 1: Tìm các danh từ thích hợp điền vào các chỗ chấm để hoàn thành khổ thơ sau:
“…………… giong ruổi trăm miền
Rù rì ………….. nối liền mùa hoa.
Nối rừng hoang với …………….
………… nơi đâu cũng tìm ra ngọt ngào.
Nếu ………….. có ở trời cao
Thì ………….. cũng mang vào mật thơm.”
theo NGUYỄN ĐỨC MẬU
Hướng dẫn giải
Các danh từ được điền vào chỗ trống bao gồm:
Bầy ong giong ruổi trăm miền
Rù rì đôi cánh nối liền mùa hoa.
Nối rừng hoang với biển xa.
Đất nơi đâu cũng tìm ra ngọt ngào.
Nếu hoa có ở trời cao
Thì bầy ong cũng mang vào mật thơm.
Ví dụ 2: Tìm các danh từ chỉ hiện tượng điền vào chỗ chấm trong các câu:
a. Thảm hoạ …………. đã làm nước Nhật thiệt hại to lớn.
b. Những ………….. ấm áp xua tan màn …………. dày đặc.
c. Trong mưa xuất hiện những …………. long trời, lở đất.
d. Chúng tôi phản đối …………. và mong muốn hoà bình.
e. Các tỉnh miền Trung thường xảy ra ……… hàng năm.
g. Nắng nhiều làm ruộng đồng …………….. và ……………
Hướng dẫn giải
a. sóng thần: Nước biển dâng cao cùng lốc xoáy.
b. tia nắng: Mặt trời toả sáng chiếu xuống trái đất.
sương mù: Hơi ẩm làm không nhìn thấy được.
c. tiếng sấm: Các tia lửa điện phóng ra trên không trung.
d. chiến tranh: Trong xã hội xuất hiện bạo lực, khủng bố.
e. lũ lụt: Mưa nhiều gây ngập ngụa kéo dài.
g. nứt nẻ, khô hạn: Ruộng đồng thiếu nước.
Dạng 5: Phân biệt các danh từ
Ví dụ 1: Chọn A, B hay C?
a. Danh từ nào dưới đây là danh từ riêng chỉ tên người:
A. Thu Hà
B. Dế Mèn
C. Cả A và B đều đúng.
b. Danh từ nào dưới đây là danh từ riêng chỉ tên địa lí:
A. cầu Khỉ
B. sông con
C. Cả A và B đều sai.
c. Danh từ nào dưới đây không là danh từ chỉ người:
A. học sinh
B. trường học
C. bạn học
d. Danh từ nào dưới đây không là danh từ chỉ địa lí:
A. núi Ba Vì
B. Vườn hoa
C. Hồ Tây.
Hướng dẫn
a. A. Thu Hà
b. C. Cả A và B đều sai.
c. B. trường học
d. B. Vườn hoa
Trên đây là một số kiến thức về khái niệm danh từ và các loại danh từ cũng như những chức năng của danh từ trong câu. Hi vọng qua bài viết trên các bạn học sinh có thể ôn tập lại kiến thức để chuẩn bị hành trang cho năm học mới cũng như biết cách sử dụng danh từ khi viết các câu trong một bài văn.
Để con học tập và ôn luyện tốt trong năm học mới, cha mẹ hãy tham khảo Chương trình Học Tốt của HOCMAI giúp con có phương pháp học tập phù hợp và mang lại thành tích cao trong học tập.
